Ga naar inhoud
labs.kadaster.nl

Principe: open samenwerking

Protocollen ontstaan en evolueren alleen in open samenwerking tussen alle deelnemers

Het probleem

Traditionele overheidsystemen worden vaak in isolatie ontwikkeld, wat tot verschillende problemen leidt:

  • Silo-ontwikkeling: Organisaties ontwikkelen eigen oplossingen zonder afstemming
  • Vendor lock-in: Commerciële leveranciers bepalen protocol-specificaties in gesloten systemen
  • Incompatibiliteit: Systemen kunnen niet met elkaar communiceren door gebrek aan gemeenschappelijke afspraken
  • Geen vertrouwen: Gesloten protocollen maken controle en verificatie onmogelijk
  • Evolutie stagneert: Protocollen kunnen niet evolueren omdat wijzigingen ondoorzichtig zijn
  • Asymmetrische macht: Grote organisaties domineren protocol-ontwikkeling ten koste van kleinere partijen

Het principe: open samenwerking

Protocollen voor gegevensuitwisseling moeten ontwikkeld worden in open samenwerking tussen alle betrokken partijen. Dit betekent:

Kernprincipes

  1. Transparante ontwikkeling - Alle beslissingen over protocollen zijn inzichtelijk en traceerbaar
  2. Inclusieve participatie - Alle belanghebbenden kunnen bijdragen aan protocol-ontwikkeling
  3. Open specificaties - Protocol-beschrijvingen zijn publiek toegankelijk en begrijpelijk
  4. Gedistribueerde besluitvorming - Geen enkele organisatie domineert protocol-ontwikkeling
  5. Evolutionaire governance - Protocollen kunnen evolueren door consensus tussen deelnemers

Praktische implementatie

Traditionele aanpak:
1. Organisatie A definieert intern protocol
2. Organisatie B moet zich aanpassen aan protocol van A
3. Wijzigingen gaan via organisatie A
4. Geen inzicht in ontwerpkeuzes

Open samenwerking aanpak:
1. Alle organisaties participeren in protocol-definitie
2. Open specificaties en ontwerpkeuzes gedocumenteerd
3. Consensusproces voor wijzigingen
4. Transparante governance en besluitvorming

Voorbeelden

Voorbeeld 1: Internet protocollen als inspiratie

Hoe het internet werkt: - TCP/IP: Ontwikkeld door ARPANET gemeenschap, niet door één bedrijf - HTTP: Tim Berners-Lee maakte specificaties publiek beschikbaar - HTML/CSS: W3C coördineert open standaardisatie met alle partijen - DNS: Gedistribueerd systeem zonder centrale controle

Resultaat: Wereldwijde interoperabiliteit door open samenwerking

Voorbeeld 2: Overheids-scenario - BRP uitwisseling

Traditioneel (gesloten):

1. Ministerie ontwikkelt BRP-interface intern
2. Gemeenten moeten zich aanpassen aan ministerie-specificaties
3. Wijzigingen komen van ministerie zonder consultatieproces
4. Leveranciers bouwen proprietary koppelingen

Open samenwerking:

1. BRP-protocol commissie met vertegenwoordigers van:
   - Ministerie BZK
   - Gemeenten (VNG)
   - Software leveranciers
   - Privacy toezichthouders
2. Open specificatie proces met publieke consultatie
3. Referentie-implementaties beschikbaar
4. Wijzigingsproces met impact-analyse en stemming

Mindset shift

Open samenwerking vereist een fundamentele shift: van "wij bepalen" naar "samen ontwikkelen":

Stap 0: gesloten ontwikkeling (traditioneel)

// Denken: "Wij weten wat goed is, anderen passen zich aan"
1. Interne requirements analyse
2. Interne system design
3. Implementatie door onze leverancier
4. Anderen moeten aansluiten op onze API

Probleem: - Geen begrip van andermans behoeften - Resistentie bij andere organisaties - Suboptimale oplossingen - Langzame adoptie

Stap 1: consultatie achteraf

// Denken: "We vragen feedback op ons ontwerp"
1. Interne ontwikkeling
2. Concept ter review voorleggen
3. Feedback verwerken waar mogelijk
4. Rollout naar anderen

Probleem: Fundamentele ontwerpkeuzes al gemaakt, alleen details aanpasbaar.

Verbetering: Anderen krijgen stem, maar beperkt.

Stap 2: samenwerking vanaf begin

// Denken: "We ontwerpen samen wat voor iedereen werkt"
1. Stakeholder analyse van alle betrokkenen
2. Gezamenlijke requirements en use cases
3. Co-creatie van specificaties
4. Gedeelde implementatie en governance

Probleem: Traag proces, veel afstemming nodig.

Verbetering: Echte samenwerking, betere adoptie.

Stap 3: open samenwerking denken

// Denken: "We creëren een ecosysteem waarin iedereen kan bijdragen"
1. Open governance structuur
2. Transparante besluitvorming
3. Documentatie en tooling voor nieuwe deelnemers
4. Evolutie door consensus

Doorbraak: Zelfevoluerende protocollen met brede adoptie en vertrouwen.

Waarom stap 3 de beste oplossing is

  • Netwerkeffecten: Meer deelnemers maken protocol waardevoller
  • Collective intelligence: Betere oplossingen door diverse input
  • Snellere adoptie: Eigenaarschap leidt tot commitment
  • Langetermijn stabiliteit: Geen afhankelijkheid van één organisatie

Voordelen

  • Betere kwaliteit: Diverse perspectieven leiden tot robuustere protocollen
  • Snellere adoptie: Deelnemers implementeren eerder wat ze mee hebben ontworpen
  • Lagere kosten: Gedeelde ontwikkeling en onderhoud
  • Vertrouwen en legitimatie: Transparantie creëert vertrouwen, overheidsprotocollen krijgen democratische legitimatie
  • Evolutionaire veerkracht: Protocollen overleven organisatieveranderingen
  • Innovatie acceleratie: Open specificaties stimuleren innovatie

Relatie met protocol-denken

Open samenwerking is fundamenteel voor protocol-denken omdat dikke protocollen alleen kunnen ontstaan door intensieve samenwerking:

Dikke protocollen vereisen consensus

Dikke protocollen bevatten business logica en governance regels die alleen succesvol zijn bij breed draagvlak: - Business rule consensus: Organisaties moeten overeenstemming bereiken over validatieregels - Governance alignment: Wie mag wat wijzigen en onder welke voorwaarden - Conflict resolution: Expliciete procedures voor wanneer organisaties het oneens zijn

Netwerken ontstaan door open samenwerking

Netwerken van datastromen kunnen alleen groeien in open ecosystemen: - Organic growth: Nieuwe organisaties kunnen aanhaken zonder permission van bestaande partijen - Federated governance: Geen centrale autoriteit, maar gedistribueerde besluitvorming - Innovation at edges: Nieuwe use cases ontstaan bij deelnemers, niet bij centrale partij

Relatie met andere principes

Waarom dit principe altijd geldt

Open samenwerking is geen "nice-to-have" maar een noodzaak voor werkende inter-organisatie protocollen:

Complexiteit vereist samenwerking

Moderne overheidsprocessen zijn te complex voor één organisatie: - Domein-overstijgende expertise: Juridisch, technisch, domeinkennis verspreid over organisaties - Impact analyse: Wijzigingen hebben gevolgen die één organisatie niet kan overzien - Schaalvereisten: Protocollen moeten werken voor duizenden implementaties

Vertrouwen en legitimatie zijn voorwaarden

Overheidsorganisaties implementeren alleen protocollen die ze vertrouwen en als legitiem ervaren: - Transparantie: Open processen maken controle en verificatie mogelijk - Verantwoordelijkheid: Duidelijke rollen en besluitvormingslijnen - Voorspelbaarheid: Betrouwbare procedures voor wijzigingen en evolutie

Evolutie vereist flexibiliteit

Protocollen moeten kunnen evolueren met veranderende behoeften: - Toekomstbestendigheid: Onbekende toekomstige use cases moeten mogelijk blijven - Geleidelijke veroudering: Oude versies moeten blijven werken - Innovatieruimte: Ruimte voor experimentatie zonder alles te breken

Implementatie overwegingen

Protocol-specifieke aspecten

  • Governance model: Wie neemt welke beslissingen via welk proces (consensus, stemming, delegatie)?
  • Conflictoplossing: Procedures voor meningsverschillen en geschillen
  • Lidmaatschap: Criteria voor toetreding en procedures voor vertrek
  • Evolutie management: Hoe evolueren specificaties zonder breaking changes?

Technische uitdagingen

  • Specificatie tooling: Tools voor collaboratieve specificatie-ontwikkeling
  • Versie beheer: Hoe beheer je evoluerende specificaties?
  • Test frameworks: Gedeelde test suites voor protocol compliance
  • Referentie implementaties: Wie onderhoudt referentie implementaties?

Organisatorische aspecten

  • Resource inzet: Wie betaalt voor open samenwerking activiteiten?
  • Tijdsinvestering: Open processen kosten meer tijd dan unilaterale beslissingen
  • Cultuurverandering: Van concurrentie naar samenwerking mindset
  • Juridische kaders: Contractuele afspraken voor open samenwerking
  • Intellectueel eigendom: Wie bezit de gezamenlijk ontwikkelde specificaties?

Dit principe maakt alle andere principes mogelijk door een fundament van vertrouwen en samenwerking tussen organisaties te creëren.