Ga naar inhoud
labs.kadaster.nl

Principe: context is altijd aanwezig1

Contextvrije gegevens (data) bestaan niet - elk gegeven heeft betekenis binnen een specifieke context

Het probleem

We doen vaak alsof gegevens (data) "neutraal" en "contextvrij" zijn. Dit leidt tot problemen:

  • Betekenisverlies: Gegevens krijgen andere betekenis in nieuwe contexten
  • Verkeerde interpretaties: Dezelfde waarde betekent iets anders in verschillende systemen
  • Integratiefouten: Gegevens worden "zomaar" gekopieerd zonder begrip van context
  • Synchronisatieproblemen: Wijzigingen in bronnen bereiken een gebruiksdoel met verkeerde betekenis
  • Protocol failures: Inter-organisatie protocollen falen omdat context niet wordt overgedragen
  • Semantische chaos: Organisaties praten langs elkaar heen over "dezelfde" gegevens

Het principe: context is altijd aanwezig

Context is fundamenteel aanwezig in alle gegevens (data). Er bestaan geen contextvrije gegevens. Dit betekent:

Kernprincipes

  1. Context is inherent - Elk gegeven heeft betekenis binnen specifieke bounded contexts
  2. Context bepaalt interpretatie - Dezelfde waarde kan verschillende betekenissen hebben
  3. Contextovergang vereist design - Data transformatie tussen contexten moet bewust ontworpen worden
  4. Context moet expliciet - Maak contexten zichtbaar in informatiemodellen en interfaces

Voorbeelden

Voorbeeld 1: adres in verschillende contexten

BRP context: 

Adres = WoonAdres {
  straat: "Hoofdstraat 1",
  betekenis: "Officieel ingeschreven woonadres",
  geldigheid: "Vanaf inschrijfdatum tot uitschrijving",
  verificatie: "Door gemeente gevalideerd"
}

Logistiek context:

Adres = BezorgAdres {
  straat: "Hoofdstraat 1", 
  betekenis: "Adres waar pakket afgeleverd kan worden",
  geldigheid: "Tot klant andere bezorgadres opgeeft",
  verificatie: "Door klant opgegeven, door bezorger bevestigd"
}

Transformatie: - BRP WoonAdres kan basis zijn voor BezorgAdres - Maar klant kan ander BezorgAdres kiezen - Context bepaalt welke regels en validaties gelden

Voorbeeld 2: naam in verschillende registers

BRP context: "Marie de Wit-Jansen" - Juridische naam na huwelijk
- Officieel, kan alleen via ambtenaar gewijzigd - Gebruikt voor officiële documenten

Zorgverzekering context: "Marie Jansen" - Naam zoals gebruikt in zorgcommunicatie - Kan door klant gewijzigd worden - Gebruikt voor correspondentie en declaraties

Contextovergang: - BRP naam is uitgangspunt - Zorgverzekeraar laat klant "communicatienaam" kiezen - Transformatie is bewuste bedrijfsregel, niet technische mapping

Voorbeeld 3: personen register

Traditioneel personen register:

  • Persoon object

Verandering-gericht personen register:

  • Geboren
  • Verhuisd
  • Getrouwd
  • Gescheiden
  • Overleden

Let op: Dit voorbeeld illustreert ook Focus op verandering - dat is geen toeval. Goede principes versterken elkaar en leiden tot dezelfde ontwerpkeuzes.

Mindset shift

Context is altijd aanwezig vereist een fundamentele shift: van contextvrij denken naar context bewust denken. Hier is de typische denkevolutie:

Stap 0: contextvrij denken (traditioneel)

// Denken: "Gegevens zijn neutraal, kopieer gewoon"
SELECT naam, adres FROM personen WHERE id = 123
INSERT INTO andere_tabel (naam, adres) VALUES ('Jan Jansen', 'Hoofdstraat 1')

Probleem: - Naam uit BRP heeft andere betekenis dan naam in CRM - Adres uit BAG verschilt van adres in logistiek systeem - Geen begrip waarom gegevens zo zijn zoals ze zijn - Geen validatie of transformatie

Stap 1: bewustwording van verschillen

// Denken: "Er zijn wel verschillen, maar we mappen wel"
BRP_naam -> CRM_naam (met simpele mapping)
BAG_adres -> Logistiek_adres (met veld conversie)

Probleem: Technische mapping zonder begrip van business context. Werkt soms, faalt onverwacht.

Verbetering: Eerste bewustwording dat systemen verschillend zijn.

Stap 2: context als metadata

// Denken: "We voegen context toe als extra veld"
SELECT naam, adres, 'BRP' as bron FROM personen
SELECT naam, adres, 'CRM' als bron FROM klanten

Probleem: Context wordt als extra informatie behandeld, niet als fundamentele eigenschap.

Verbetering: Context wordt zichtbaar, maar nog steeds als bijzaak.

Stap 3: context bewust denken

// Denken: "Context bepaalt betekenis - ontwerp transformatie bewust"
BRP_Context: {
  naam: JuridischeNaam(voornaam, tussenvoegsel, achternaam),
  betekenis: "Officiële naam volgens GBA/BRP",
  geldigheid: "Per registratie moment"
}

CRM_Context: {
  naam: ContactNaam(roepnaam, achternaam),
  betekenis: "Naam voor commerciële communicatie", 
  geldigheid: "Tot klant dit wijzigt"
}

Transformatie: BRP_JuridischeNaam -> CRM_ContactNaam (bewuste keuze, gedocumenteerd)

Doorbraak: Context wordt onderdeel van het informatiemodel. Transformaties zijn expliciete designbeslissingen.

Waarom stap 3 de beste oplossing is

  • Expliciete semantiek: Wat betekenen deze gegevens hier?
  • Bewuste transformaties: Hoe gaat betekenis van A naar B?
  • Gedocumenteerde keuzes: Waarom is dit zo gemodelleerd?
  • Voorspelbare resultaten: Systemen gedragen zich consistent

Voordelen

  • Correcte interpretatie: Gegevens worden begrepen zoals bedoeld
  • Betere integraties: Bewuste transformaties tussen systemen
  • Minder fouten: Expliciete context voorkomt misverstanden
  • Rijkere semantiek: Betekenis wordt behouden en uitgebreid
  • Betere traceability: Context vertelt waar data vandaan komt en waarom

Relatie met protocol-denken

Context is essentieel voor protocol-denken omdat protocollen fundamenteel gaan over het overbruggen van verschillende contexten:

Protocollen zijn context-overbrugging

Moderne inter-organisatie protocollen zijn niet alleen dataformaten, maar context-vertalers: - Semantische mapping: Protocol definieert hoe betekenis van organisatie A wordt vertaald naar organisatie B - Context preservation: Rijke context informatie blijft behouden tijdens uitwisseling - Bounded context integration: Dikke protocollen bevatten expliciete regels voor context-overgangen

Context maakt dikke protocollen mogelijk

Protocol-denken evolueert naar protocollen die meer dan transport regelen: - Business rule validation: Context bepaalt welke validaties gelden in welke situaties - Semantic consistency: Protocollen garanderen dat betekenis consistent blijft - Context-aware workflows: Verschillende organisaties kunnen verschillende contexten hanteren binnen hetzelfde protocol

Context is de basis voor netwerken van datastromen

Netwerken van datastromen werken alleen met expliciete context: - Multi-organizational views: Elke organisatie heeft zijn eigen context, maar kan deelnemen aan gedeelde protocollen - Context evolution: Nieuwe organisaties kunnen toetreden door hun context te mappen op bestaande protocollen - Federated semantics: Verschillende definities van "hetzelfde" concept kunnen naast elkaar bestaan

Relatie met andere principes

Waarom dit principe altijd geldt

Context is niet optioneel - het is fundamenteel aanwezig in alle business processen:

In elk register

Elk register heeft zijn eigen business context: - BRP: Juridisch-administratieve context van burgerregistratie - BAG: Geo-administratieve context van adressen en gebouwen - Handelsregister: Economische context van bedrijfsvoering - Zorgregisters: Medische context van zorgverlening

Bij elke gegevensuitwisseling

Zodra gegevens een systeemgrens overschrijden, wijzigt de context: - Van interne opslag naar externe communicatie - Van administratief naar operationeel gebruik - Van historisch naar actueel perspectief - Van detail naar samenvatting niveau

In alle business processen

Elk proces heeft eigen betekenis voor dezelfde gegevens: - Aanvragen: Context van burger die iets wil - Toetsen: Context van ambtenaar die valideert
- Verstrekken: Context van afnemer die gebruikt - Archiveren: Context van juridische bewaring

Conclusie: Context negeren is een ontwerpfout, niet een keuze. Dit principe geldt altijd.

Implementatie overwegingen

Voordelen van context bewust ontwerp: - Minder integratiefouten door expliciete transformaties - Betere gegevenskwaliteit door context validatie - Duidelijkere communicatie tussen teams over data betekenis - Flexibelere systemen die kunnen evolueren met context

Protocol-specifieke uitdagingen:

  • Context governance: Wie bepaalt de "officiële" betekenis van concepten in protocollen?
  • Semantic versioning: Hoe evolueren contexten zonder protocollen te breken?
  • Multi-party consensus: Hoe bereik je overeenstemming over betekenis tussen organisaties?
  • Context conflict resolution: Wat gebeurt er als organisaties verschillende definities hebben?

Technische uitdagingen:

  • Meer complexiteit in informatiemodellen en transformaties
  • Performance overhead door context validatie en transformatie
  • Cross-boundary validation: Context validatie over organisatiegrenzen heen
  • Semantic drift detection: Herkennen wanneer context-betekenis onbedoeld verandert

Organisatorische uitdagingen:

  • Team alignment vereist begrip van business contexten
  • Protocol governance: Wie beheert gedeelde context-definities?
  • Change management: Context wijzigingen hebben impact op alle deelnemers
  • Documentatie van context en transformaties is essentieel voor protocol-werking
  • Protocol als context-contract: Protocollen documenteren exact wat elk veld betekent in elke context
  • Context evolution management: Backwards compatibility en gradual migration tussen context-versies

Dit principe vormt de basis voor betrouwbare gegevensuitwisseling tussen organisaties met verschillende contexten via robuuste protocollen.

  1. NOTE Oorspronkelijk ontstaan uit en overgenomen vanuit project Uit betrouwbare bron en aangepast naar protocol-denken ↩